Οι επεμβάσεις της δεκαετίας του ‘60 και του ‘70
Η συντήρηση των ψηφιδωτών του ανατολικού διαδρόμου και του ανατολικού τμήματος του νότιου διαδρόμου ξεκίνησε το 1965 και διήρκησε περίπου δέκα χρόνια. Οι εργασίες αφορούσαν την τμηματική αποκόλληση και την επανατοποθέτηση των ψηφιδωτών σε νέο υπόστρωμα, με τη χρήση ισχυρών τσιμεντοκονιαμάτων. Αντίθετα, το ψηφιδωτό δάπεδο της αψίδας της Βασιλικής, το οποίο σωζόταν σε σχετικά καλή κατάσταση, δεν αποκολλήθηκε, αλλά συντηρήθηκε επιτόπου με τη χρήση τσιμεντοκονιάματος. Στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τη συντήρηση των ψηφιδωτών μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '90, κατά την οποία καλύφθηκαν με γεωύφασμα και άμμο, δεν υπήρξε φροντίδα για περαιτέρω προστατευτικά μέτρα, καθώς οι διαθέσιμες πιστώσεις δεν επαρκούσαν για τη συστηματική συντήρησή τους.
Το 2011, στο πλαίσιο του έργου Hλεκτροφωτισμός ανάδειξης και αποκατάσταση - ανάδειξη των ψηφιδωτών δαπέδων (ανατολικού διαδρόμου, ανατολικού τμήματος νοτίου διαδρόμου και αψίδας Βασιλικής) των ανακτόρων του Γαλερίου στην πλατεία Ναυαρίνου Θεσσαλονίκης, η Εφορεία προέβη στην αποκατάσταση και στη συντήρηση των εν λόγω ψηφιδωτών, η οποία πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με την εγκεκριμένη από τα αρμόδια όργανα του ΥΠΠΟ μελέτη.
Η κατάσταση διατήρησης των ψηφιδωτών πριν από την επέμβαση
Το ψηφιδωτό του ανατολικού διαδρόμου κάλυπτε κατά την αρχαιότητα έκταση 335τμ., εκ των οποίων διατηρούνται 230τ.μ. Αντίστοιχα, από το ανατολικό τμήμα του νότιου διαδρόμου σώζονται 65τ.μ. (έκταση τμήματος κατά την αρχαιότητα 100.τμ.). Η κακή κατάσταση των ψηφιδωτών προκλήθηκε από τη μακροχρόνια έκθεσή τους στις περιβαλλοντικές συνθήκες (1973-1994), τη χρήση τσιμεντοκονιαμάτων κατά την επανατοποθέτηση και από την απουσία περιοδικής συστηματικής συντήρησης.
Καταγράφηκαν οι εξής φθορές:
• αποκόλληση των ψηφίδων από το υπόστρωμα και απώλεια του συνδετικού κονιάματος από τους αρμούς συναρμογής
• επικαθίσεις αλάτων επί των ψηφίδων
• αποσάθρωση του τσιμεντοκονιάματος που χρησιμοποιήθηκε για την αποκατάσταση των κατεστραμμένων τμημάτων
• τοπικές αποκολλήσεις του στρώματος υποδοχής των ψηφίδων από το υπόστρωμα (υποκείμενο στρώμα κονιάματος)
• ρηγμάτωση του σύγχρονου υποστρώματος από τσιμεντοκονίαμα, λόγω της απουσίας αρμών συστολής-διαστολής (αφορά τον ανατολικό διάδρομο).
Οι εργασίες συντήρησης
Οι εργασίες συντήρησης στον ανατολικό διάδρομο και στο ανατολικό τμήμα του νότιου διαδρόμου πραγματοποιήθηκαν κατά τη χρονική περίοδο 2011-2013 και περιελάμβαναν:
• τον καθαρισμό των ψηφίδων με μηχανικά μέσα και texapon
• την ψηφοθέτηση των αποκολλημένων ψηφίδων με συμβατό κονίαμα
• την αφαίρεση του τσιμεντοκονιάματος μεταξύ των ψηφίδων σε βάθος 0,5-1εκ. και την πλήρωση των αρμών με νέο συμβατό κονίαμα
• την αφαίρεση των τσιμεντοκονιαμάτων που χρησιμοποιήθηκαν για τη συμπλήρωση των κατεστραμμένων τμημάτων των ψηφιδωτών (πάχος στρώσης 10εκ.περίπου), μέχρι την κατώτερη στρώση του σύγχρονου υποστρώματος (λιθορριπή) και την κατασκευή νέας στρώσης από συμβατό κονίαμα
• την αποκόλληση επιλεγμένων τμημάτων ψηφιδωτού (45 τεμάχια με συνολικό εμβαδόν 24τ.μ.), η συντήρηση των οποίων δεν μπορούσε να γίνει κατά χώραν, και τη συντήρηση και την επανατοποθέτησή τους με νέο συμβατό κονίαμα
• την κατασκευή αρμών συστολής - διαστολής, όπου ήταν εφικτό.
Η εκτέλεση των παραπάνω εργασιών έγινε με συμβατό ασβεστοκονίαμα που μελετήθηκε από το Εργαστήριο Δομικών Υλικών του ΑΠΘ, λαμβάνοντας υπόψη τη σύσταση του κονιάματος που χρησιμοποιήθηκε στην επέμβαση του ‘70.
